Zo herken je een verborgen narcist [Checklist]
Er wordt bij de narcistische persoonlijkheidsstoornis onderscheid gemaakt tussen twee typen narcisten. Open narcisten en verborgen narcisten.
Beide typen narcisten voelen zichzelf beter dan de rest en vinden dat ze recht hebben op een speciale behandeling. Zij gebruiken mensen om zichzelf van zogenaamde “narcistische voeding” te voorzien. Maar er is ook een duidelijk onderscheid te zien tussen deze twee typen narcisten.
Openlijk narcisme
Een openlijke narcist wordt veel eerder als een narcist herkend. Een openlijke narcist:
- steekt zijn of haar arrogantie vaak niet onder stoelen of banken
- komt vaak veeleisend over
- is niet bang om bij een meningsverschil keihard de confrontatie aan te gaan
Tegelijkertijd bezit deze openlijke narcist over een goede dosis charme en mensenkennis, zodat deze persoon er in eerste instantie vaak wel mee weg komt.
Hoe dan ook zal dit type narcisten veel eerder botsen met mensen en zal hun narcistische persoonlijkheid veel meer aan de oppervlakte liggen.
Verborgen narcisme
Een verborgen narcist is daarentegen veel moeilijker te herkennen en wordt vaak alleen door naasten ontmaskerd. Je zou een verborgen narcist kunnen omschrijven als een wolf in schaapskleren.
Deze ‘stille narcisten’ zijn op het eerste gezicht niet zo makkelijk te herkennen. Ze handelen vooral achter de schermen. Naar de buitenwereld toe gedragen ze zich als rustige en vriendelijke mensen. Ze komen op het eerste gezicht bescheiden, loyaal en vriendelijk over.
Verborgen narcisten hebben, in tegenstelling tot openlijk narcisten, geleerd dat ze sneller hun doel bereiken door te proberen zich juist uit alle macht te presenteren als invoelende, liefdevolle betrokken mensen om zo de erkenning en waardering te krijgen waar ze zo naar verlangen.
Zij hanteren meer verborgen tactieken om anderen te controleren en te beïnvloeden. Hierdoor kan het soms jaren duren voordat een verborgen narcist ontmaskerd wordt.
Dit is in het bijzonder het geval bij vrouwen. Want er bestaat nog steeds een grote misvatting dat vrouwelijke narcisten niet bestaan.
Het goede nieuws is dat er sprake is van een aantal gemeenschappelijke kenmerken. Zodra je die eenmaal doorhebt kun je een verborgen narcist veel sneller herkennen.
Hoe kun je een verborgen narcist herkennen?
Een verborgen narcist wordt in het Engels ook wel ‘covert narcissist’ genoemd. Letterlijk vertaald betekent dit ‘gesloten narcist’. Deze gesloten narcisten hebben de volgende kenmerken:
1. Overgevoelig voor opbouwende kritiek
Wanneer je de verborgen narcist ergens op aanspreekt merk je gelijk dat het gesprek een enorme lading krijgt. Zelfreflectie is erg lastig voor ze.
Een volwassen reactie op kritiek is bijvoorbeeld : “Hee, daar zeg je wat. Ik zal er eens op letten.” Of “Vind je dat echt? Goh, ik zie dat anders.”
In plaats daarvan kun je vijandig gedrag verwachten. Er kan een heel verhaal volgen met halve waarheden waarin deze persoon zichzelf tegenspreekt. Hierbij kunnen ze in de slachtofferrol schieten en degene die kritiek gaf de schuld geven van hun ellende.
In enkele gevallen kun je zelfs emotioneel zeer onvolwassen gedrag verwachten. Zoals een woede-aanval of een stiltebehandeling.
2. Overdrijven van een aandoening
Zodra de narcist een verwonding heeft of ziek is, is hij of zij de meest zielige persoon in de hele wereld. Iedereen moet het weten dat deze persoon ziek is en vooral heel, heel erg zielig en hulpbehoevend.
“Ik zou die dag een operatie krijgen aan mijn ogen. Van tevoren had ik pijnstillers van de dokter gekregen om de eerste dagen na de operatie door te komen. Ook werd mij aangeraden om goed uitgerust de operatie in te gaan.
’s Morgens om 5 uur belde hij me wakker. Hij klaagde dat hij enórme hoofdpijn had. Hij kon niet langer wachten en stond erop dat ik direct in de auto zou stappen om hem een pijnstiller te komen brengen.“
3. Passief agressief gedrag
Verborgen narcisten zullen niet snel openlijk agressief gedrag vertonen. Hun agressie uit zich op een meer verborgen manier. Je voelt dat het ‘niet goed zit’, maar het is soms moeilijk om je vinger erop te leggen wat er nou precies aan de hand is. Als je vraagt of er wat aan de hand is, zul je geen eerlijk antwoord krijgen.
Passief agressief gedrag wordt vaak ingezet door mensen die het moeilijk vinden om op een openlijke manier aan te geven wat hen dwarszit. Ook zullen ze ontkennen dat ze gevoelens van boosheid hebben.
Ze uiten hun agressie door steken onder water uit te delen, te laat te komen, misplaatste opmerkingen of grapjes te maken, door te mokken of op een andere manier de ander een naar gevoel te geven.
4. Zelfkritiek
Verborgen narcisten kunnen regelmatig zwelgen in gevoelens van onderwaardering. Ze lijken een openhartig verhaal te vertellen waarbij ze zichzelf naar beneden halen en dingen zeggen als dat ze niks waard zijn en het nooit zullen maken, etc.
Dit is een (vaak effectieve) kreet om narcistische voeding. Ze kunnen dit zo goed spelen dat hun gesprekspartner de behoefte voelt om deze verhalen te ontkennen en hen op te peppen met aandacht en complimenten.
5. Zieligheid/slachtofferrol
Er kunnen zelfs enorme verhalen uit de kast worden getrokken. Het verleden, opvoeding, ex-partners, alles wordt erbij gehaald om maar zoveel mogelijk zorg, aandacht of andere energie van anderen te krijgen. Echte hulp in de vorm van therapie wordt afgeslagen. Het gaat puur om zoeken naar onbegrensde aandacht.
Ook kan er sprake zijn van emotioneel misbruik, waarbij jou het gevoel gegeven wordt dat jij de schuld hebt aan de vervelende gevoelens van de verborgen narcist.
6. Ophemelen en neerhalen
Het afwisselend ophemelen en neerhalen van anderen. Het ene moment wordt iemand op een voetstuk geplaatst. Het volgende moment dondert deze persoon er keihard weer af. De aanleiding is vaak iets ogenschijnlijk kleins, wat enorm opgeblazen wordt door de narcist.
Je kunt dit herkennen omdat het vaak niet om iets heel groots gaat. Meestal is het vanwege een opmerking of handeling waardoor de narcist zich niet gezien of beledigd voelt.
7. Plotseling verbreken van contact
Dit gevoel van beledigd zijn kan zover gaan dat de narcist het contact verbreekt. De oorzaak ligt zogenaamd bij de ander. Vermoed je dat iemand een onzichtbare narcist is? Het regelmatig plotseling verbreken van contacten kun je herkennen als een teken aan de wand.
Een (toen nog) goede vriendin van mij vroeg of ik haar wilde helpen een speciaal beeldje te halen aan de andere kant van het land. Het kon alleen door de week en ik aarzelde wat, want ik moest daar een dag voor vrij nemen van mijn werk. Ze haalde me over met het argument dat we onderweg lekker bij kondenk kletsen. Daar had ze zo’n behoefte aan en ze miste onze speciale band.
Onderweg was er geen vuiltje aan de lucht. We waren alweer bijna thuis en mijn tank was ook bijna leeg. Ik stopte bij een benzinestation om te tanken. Hier was ik zo ‘stom’ om haar te vragen of ze ook wat wilde bijdragen aan de brandstofkosten. Ik heb haar nog nooit zo boos gezien. Ze heeft me voor alles uitgemaakt wat lelijk is en heeft zelfs een deuk in mijn auto getrapt. Ik heb haar daarna nooit meer gezien en van anderen hoorde ik dat zij geen contact meer met mij wilde omdat ze het zat was altijd alles maar voor mij te moeten betalen?!
8. Jaloers
Verborgen narcisten hebben vaak een enorme bewondering voor mensen die succesvol zijn op een gebied waarin zij ook graag succes zouden willen hebben.
Naast deze bewondering voelen zij tegelijkertijd ook jaloezie naar deze mensen voor hun succes. Ze beweren vaak dat ze willen dat jij succes hebt/succesvol bent, maar zodra je dat dan hebt dan kunnen ze daar erg jaloers op zijn..
Er zal nooit rechtstreeks gezegd worden “Ik ben jaloers.” Meestal herken je de jaloezie doordat de narcist zich afzijdig houdt van het gesprek, geen complimenten geeft of zelfs het gesprek op een ander onderwerp brengt.
9. Miskend genie
Het miskende genie voelt zich vaak ongebrepen en niet gezien. Deze persoon vindt zichzelf beter dan de rest. Helaas weten de meeste mensen dit nog niet. Deze houding kun je herkennen door kleine opmerkingen waaruit blijkt dat de verdekte narcist zichzelf een stuk slimmer en intelligenter vindt dan de rest.
10. Speelt toneel
Verborgen narcisten zijn hele goede toneelspelers en worden doorgaans alleen ontdekt door mensen die dicht bij hen staan. Denk aan familieleden en partners.
Vaak gaat er een hoop ellende aan vooraf voordat je doorhebt dat je te maken hebt met verborgen narcisme. Vooral ook door de verschillende rollen die hij/zij speelt zodat je omgeving een totaal ander beeld van deze persoon heeft dan jij en je het gevoel kunt krijgen dat het allemaal aan jou ligt en dat je het verkeerd ziet.
De schijn kan jarenlang worden opgehouden. De realisatie komt vaak wanneer iemand tegen jou over de narcist zegt dat deze zo meelevend, gevoelig of begripvol is. Dit geeft een soort kortsluiting in je hoofd: hebben we het wel over dezelfde persoon?
Het is lastig om met dit soort opmerkingen om te gaan. Enerzijds wil je niet slecht over de ander praten. Daarnaast loop je het risico niet serieus genomen te worden. Andere mensen hebben naemlijk geen idee hoe totaal anders deze persoon zich thuis gedraagt, als er geen anderen bij zijn.
Op een gegeven moment ging het me tegenstaan als we samen naar vrienden gingen. Hij deed dan ontzettend galant; raakte me veel aan, sloeg continu een arm om mij heen, hielp me in en uit mijn jas. Hij speelde de ideale vriend en kreeg daar continu complimenten over. Ik voelde me daar ongemakkelijk bij en ging enorm aan mezelf twijfelen. Waarom irriteerde ik me zo aan hem? Ik wilde toch juist graag een lieve, warme man?
Langzamerhand begon het me te dagen: bij anderen speelde hij een rol. Zodra we thuis waren gedroeg hij zich precies het tegenovergestelde. Hij had regelmatig woedeaanvallen waarin hij schreeuwde en allerlei lelijke dingen zei. Ook gooide hij regelmatig spullen stuk. De enige reden waarom hij bij anderen zo lief deed was om complimenten te krijgen.
11. Zegt geen sorry
Onzichtbare narcisten kunnen enorm stijfkoppig zijn. Ze voelen niet of nauwelijks spijt en zeggen geen sorry, behalve wanneer ze zogenaamde narcistische voeding van jou nodig hebben.
Ook hebben ze geen inlevingsvermogen. Al kunnen ze wel heel goed doen alsof (indien nodig).
12. Het gevoel dat er iets mist
Je hebt het gevoel dat er iets mist in de relatie met deze persoon waar je niet precies je vinger op kunt leggen.
13. Schuift de schuld af
Wanneer er iets gebeurt dan nemen ze geen verantwoordelijkheid, maar schuiven de schuld af op een ander. Hierdoor kan het gebeuren dat je meer verantwoordelijkheid op je schouders neemt dan nodig is.
Heb je het gevoel dat dit bij jou speelt? Dan kan het boek Wat van jou is laat ik bij jou héél waardevol zijn om te lezen.
14. Gaat om met ‘mindere mensen’
Onzichtbare narcisten voelen zich vaak thuis bij vrienden die op bepaalde aspecten onderdoen voor hen. Dit doen ze zodat ze zich slimmer en beter kunnen voelen dan zij. Ze willen graag gezien worden als redders of als mensen die veel om anderen geven.
Hoe ga je om met een verborgen naricst?
Het gedrag van een verborgen narcist herkennen is stap één. Maar hoe ga je hier nu mee om, zonder jezelf in te leveren? Hieronder een aantal belangrijke tips.
Het gaat niet om jou
Ten eerste is het heel belangrijk om je te realiseren dat hun gedrag en reacties niks met jou te maken hebben.
Het is heel normaal en gezond om dingen op jezelf te betrekken en te kijken naar jouw aandeel in een discussie of probleem. Maar bij een verborgen narcist moet je uitkijken dat het de verhoudingen niet scheef trekt.
Jij bent namelijk wel bereid om mee te kijken met de narcist, maar deze kijkt niet mee met jou.
Laat beledigingen van je af glijden. Denk hierbij aan het verenkleed van een eend. Deze leeft in het om het water. Als een eend al het water op zou zuigen als een spons, zou ze zwaar worden en naar de bodem zinken.
In plaats daarvan blijft ze drijven op het water. De druppels glijden langs haar veren naar beneden. Ze leeft samen met het water, maar wordt er niet door naar beneden getrokken.
Dit beeld kun je voor ogen houden zodra je dingen naar je toe krijgt die eigenlijk niks met jou te maken hebben. Laat ze van je af glijden als de waterdruppels van een eend.
Vertrouw op je gevoel
Als je het gevoel hebt dat er iets niet klopt dan kun je daarop vertrouwen. Vrijwel iedereen die te maken heeft gehad met een verborgen narcist zegt achteraf dat ze al vrij snel het gevoel hadden dat er niets niet klopte. Maar omdat ze er hun vinger niet precies op konden leggen hebben ze dat gevoel weggerationaliseerd.
Blijf bij jouw waarheid
Verborgen narcisten zullen een versie van het verhaal promoten die hen beter bevalt. Beweeg niet mee met leugens of verdraaiingen die ze vertellen. Ga er ook niet tegenin, want dit kan je hoofdbrekens bezorgen. De logica is namelijk ver te zoeken.
Herhaal desnoods wat je gezien hebt en blijf daarbij. Als je niet met het gevecht meedoet dan is er geen gevecht en valt er voor hen ook niets te winnen.
Grenzen stellen
Narcisten zijn erop gericht om te leven van de energie van de ander. Als je jezelf daartegen wilt beschermen dan is het erg belangrijk om beter te worden in het stellen van grenzen.
Door grenzen te stellen laat je aan de ander weten wat jij belangrijk vindt. Normale mensen vinden die duidelijkheid erg prettig. Narcisten vinden dit juist vervelend, omdat die grenzen hen in de weg staan om energie bij jou weg te halen.
Wil je leren hoe je beter kunt voelen waar jouw grenzen precies liggen en hoe je deze met een goed gevoel kunt bewaken? Blader dan eens in het boek van Jan Storms: Destructieve relaties op de schop (gratis inkijkexemplaar). Hier staan goede tips in voor het omgaan met verborgen narcisten en het bewaken van je grenzen.
Geef de bal terug
Vaak is sprake van projectie; je krijgt dingen op je bordje die helemaal niet bij jou horen. Ze doen alsof ze onzekerheden en gebreken bij jou zien, terwijl ze daar juist zelf last van hebben.
Je wordt bijvoorbeeld beschuldigd van jaloezie, terwijl jij helemaal niet jaloers bent. Of van ongevoeligheid, terwijl die ander juist geen interesse of meeleven toont.
Als je niet doorhebt dat hier sprake is van projectie dan kun je al snel in een ‘spel’ terechtkomen waarbij de bal steeds bij jou komt te liggen.
Geef die bal terug. Spreek uit wat je voelt. Bijvoorbeeld: “Het lijkt alsof je het vervelend vindt dat ik zometeen wegga. Zit je iets dwars?
Verwacht geen inhoudelijke reactie. Deze vraag stel je voor jezelf. Voor jou is dit fijn, want je geeft de bal terug.
Gratis hulp (tip)
Omgaan met een narcist kan heel veel stress opleveren. Zou je graag weer meer rust willen voelen?
Zelfs de meest heftige stress kun je leren los te laten en te ontladen. Op een eenvoudige manier. Thuis of op een andere vertrouwde plek. Zelfs op het toilet.
Er is nu een fijne online training beschikbaar waarin je leert om vanuit je eigen omgeving, in je eigen tempo, weer te voelen hoe het is om écht ontspannen te zijn.
Foto met maskers door cottonbro
