Soorten narcisme
Niet elke narcist is hetzelfde – er zijn verschillende soorten narcisme te onderscheiden. Elk boek of populair artikel over narcisme heeft een eigen indeling gemaakt. In dit artikel vind je een overzicht van de bekendste typen narcisten en hoe je deze kunt onderscheiden.
1. De gezonde narcist
De term ‘narcisme’ wordt tegenwoordig te pas en te onpas gebruikt. Iemand die tijdelijk nogal op zichzelf gefocust is wordt al snel uitgemaakt voor ‘narcist’. Maar met een gezonde dosis narcisme op zijn tijd is niks mis.
Gezond narcisme bij kinderen
Voor kinderen is het zelfs heel normaal om tijdens een bepaalde periode in hun ontwikkeling narcistisch gedrag te vertonen.
Jonge kinderen kunnen vooral gefocust zijn op hun eigen behoeftes en weinig inlevingsvermogen hebben in anderen.
Iedereen heeft wel eens een peuter met een driftbui meegemaakt. Dit is heel gezond gedrag (bij kinderen!) en verdwijnt naarmate een kind ouder wordt.
Gezond narcisme bij volwassenen
Ook volwassenen kunnen gezond narcistisch gedrag vertonen. Zo kan iemand erg trots zijn op zijn of haar prestaties. Of af en toe even tevreden in de spiegel kijken.
Je goed voelen over wat je bereikt hebt en blij zijn met wie je bent is heel gezond. Zolang het realistisch blijft en zolang je het niet doet om jezelf met deze anderen te vergelijken en deze anderen als minderwaardig te beoordelen.
Van gezond naar ziekelijk narcisme is een glijdende schaal. Iemand met een paar narcistische trekjes kent waarschijnlijk minder intimiteit in relatie met anderen. Maar zo iemand kan nog prima een normaal leven leiden.
En uiteraard is elke mens uniek. Narcisme komt voor in gradaties. Dus ook binnen de narcistische persoonlijkheidsstoornis heb je verschillende sterktes. Hoe destructiever hoe sterker. Het minst destructief is de openlijke narcist, daarna de verborgen/manipulatieve narcist en tenslotte de destructieve/kwaadaardige narcist.
2. De ijdele narcist
Dit zijn meestal mooie mensen die graag te koop lopen met wat ze hebben bereikt in het leven. Het succes straalt van ze af: mooie kleren, luxe auto. Ze vinden het heerlijk om in het middelpunt van de belangstelling te staan en met hun veren te pronken.
Ze vinden het belangrijk om met de juiste mensen (die ook een hoge status hebben) om te gaan. Ze willen graag indruk maken en kunnen zich enigszins verwaand gedragen, zeker tegenover degenen die ze als ‘lager in status’ beoordelen.
3. De bevoorrechte narcist
Deze narcisten voelen zich uniek en speciaal. Regels en social normen zijn niet van toepassing op hen. Denk bijvoorbeeld aan het achteraansluiten in de rij. Of aan snelheidslimieten.
Ze weigeren ‘simpele’ klusjes als corveedienst te doen. Als hen gevraagd wordt zich aan te passen dan voelt dat als een belediging en kunnen ze reageren in de trant van “Weet je wel wie ik ben?” Bevoorrechte narcisten wensen een speciale VIP-behandeling.
Deze mensen kunnen ze erg arrogant zijn en enorm veel minachting hebben voor anderen. Ze houden ervan om anderen te imponeren en willen graag als superieur worden gezien.
4. De betweter
Dit type narcist weet alles beter. Ze wensen geen advies van wie dan ook. Ze zijn graag continu aan het woord en kunnen heel slecht luisteren. Ze hebben een hoge dunk van zichzelf en zijn enorm competitief ingesteld. Ze willen in een discussie koste wat kost als winnaar uit de bus komen. Daardoor krijg je snel ruzie met dit type. Deze narcisten hebben de overtuiging dat ze zich overal mee moeten bemoeien, omdat ze dingen beter zien en altijd gelijk hebben.
5. De fragiele narcist
Deze narcisten vallen in eerste instantie niet zo op als de openlijke narcisten hiervoor. Fragiele narcisten maken zichzelf juist klein en kunnen enorm manipulatief zijn op een hopeloze manier. Ze doen maar al te graag een beroep op jouw hulpvaardigheid. Ze hebben geen idee wat te doen en kunnen je in het begin soms zelfs de hemel in prijzen voor je inzet.
Al vrij snel wordt jouw inzet als vanzelfsprekend gezien. Het lijkt wel alsof deze narcist, ondanks jouw hulp, vast blijft zitten en nooit vooruit komt. Wat je ook doet, hoe je ook helpt, steeds als je denkt dat het zo ‘klaar’ is, is er wel weer een tegenvaller.
Dit type narcist is als een bodemloze put en heeft ondanks zijn hulpeloze gedrag de touwtjes stevig in handen. Uiteindelijk ga je steeds sterker het gevoel krijgen dat er iets niet klopt en dat je bedonderd wordt.
6. De verborgen narcist
Ook verborgen narcisten vallen in eerste instantie niet op. In eerste instantie kun je er zelfs van overtuigd zijn dat je met een heel prettig persoon van doen hebt.
Een verborgen narcist kan heel lang onder de radar werken. Typisch voor de omgang met dit type narcisten is dat je regelmatig het gevoel hebt dat er iets niet klopt, maar dat je er niet precies de vinger op kunt leggen.
Verborgen narcisten hebben enorme moeite met verantwoording afleggen. Als je ze ergens op aanspreekt zullen ze proberen het gesprek zo te draaien dat jij aan jezelf gaat twijfelen.
Dit type narcisten is meestal niet rechtstreeks agressief of dominant. Meestal straffen ze jou via een omweg: door afspraken expres niet na te komen of door te mokken. Ook de stiltebehandeling wordt vaak ingezet. Met dit soort passief agressieve technieken probeert de verborgen narcist controle over jou te houden.
7. De gevoelige narcist
De gevoelige narcist is ook een verborgen narcist. Deze mensen kunnen in eerste instantie juist heel bescheiden, gevoelig en geremd overkomen. En misschien zelfs in een slachtofferrol kruipen. Vaak met betrekking tot een vorige relatie, waarin ze zeggen slecht behandeld te zijn.
Het kan daarom zelfs zo zijn dat je je over een verborgen narcist ontfermt, omdat deze een verdrietig verhaal heeft (waarmee hij op jouw gevoelens van empathie inspeelt).
Wanneer je deze persoon beter leert kennen en dieper persoonlijk contact hebt – bijvoorbeeld wanneer je een vriendschap of relatie aangaat – dan kom je er achter dat er ook een andere kant aan deze persoon zit.
Zo kan de gevoelige narcist in het bijzijn van anderen hele lieve dingen zeggen en zodra jullie samen zijn ineens omslaan en jou uitmaken voor de lelijkste dingen. En niemand die jou gelooft, want het is ‘zo’n aardige man’.
Gevoelige narcisten kunnen heel lang onder de rader blijven werken. Binnen de muren van hun relatie/gezin kunnen ze een heel scala aan woede-uitbarstingen en emotioneel/fysiek geweld tentoonspreiden.
Dit wordt lang verborgen gehouden voor de buitenwereld. Ook door partners en kinderen (schuldgevoel). Je kunt ze herkennen aan veel mooie woorden die niet overeenstemmen met hun daden.
8. De control freak
Deze narcisten zijn echte perfectionisten. Ze hanteren hoge standaarden waar jij eigenlijk nooit helemaal aan kunt voldoen en dat zul je merken ook. Ze kunnen enorm bazig en kritisch zijn en snel op hun tenen getrapt. Ook kunnen ze enorm in de verdediging schieten als ze ook maar het idee hebben dat jij ze op de één of andere manier aanvalt. Ze weigeren de zaak van jouw kant te bekijken. Als jij je niet naar hun nukken schikt krijg je ruzie.
9. De kwaadaardige narcist
De kwaadaardige narcist gedraagt zich destructief in de manier van omgang. Deze mensen zijn enorm kil en berekenend en het kan ze niks schelen hoe een ander zich daarbij voelt.
Vaak is hier sprake van een kruising tussen narcisme en een antisociale persoonlijkheidsstoornis. In de volksmond worden deze mensen ook wel ‘psychopaat’ of ‘sociopaat’ genoemd. Ze houden geen rekening met anderen en gaan constant over grenzen.
Vermoed je dat je met een kwaadaardige narcist te maken hebt? Zorg dan goed voor jezelf en zoek eventueel hulp.
Referenties:
- https://www.psychologytoday.com/us/blog/i-hear-you/201904/4-types-narcissist-and-how-spot-each-one
- https://www.psychologytoday.com/us/blog/culture-shrink/201906/the-three-subtypes-narcissistic-personality-disorder
- Brown, Nina W. Loving the Self-Absorbed: How to create a more satisfying relationsship with a narcissistic partner
