Narcisme alert

Met open ogen in de val gelopen, inmiddels 62 jaar oud, levenservaring genoeg, redelijk scherpzinning, goede intuïtie en bepaald niet op je achterhoofd gevallen. Maar toch….

Je komt die man tegen waar je ruim 40 jaar geleden niets van moest hebben vanwege zijn polygame gedrag, en aantrekkelijk vond je hem toen ook totaal niet.

Maar, zo veel jaar na dato, is hij prettig opgedroogd, geeft jou het gevoel dat jij altijd al degene was waar hij iets mee wilde hebben en dat nu eindelijk de gelegenheid daar is en de tijd rijp.

Je laat je inpakken, charmeren, nu vind je hem wèl aantrekkelijk en ach, wat kan het voor kwaad om eens te kijken wat het je brengt, je voelt je weer springlevend na een jaar of wat niks op het relationele vlak. Blijkt intrigerende, hardwerkende en creatieve, stoere man, heeft leuk, apart bedrijf opgebouwd.

De rode vlaggen, de hele batterij ex vriendinnen, toekomstige ex vrouw, platonische vriendinnen, wannabe-vriendinnen etc. negeer je, want hij weet het goed aan je te verkopen; hij is nu toch met jou bezig, focust zich op jou, zegt ie. Jij bent een heerlijkheid, jij bent geweldig, en hij wordt toch ook een dagje ouder ( 68!), al dat gedoe met verschillende vrouwen was in het verleden.

Think again! Gedrag in het verleden is een goede indicator voor het gedrag in de toekomst. Maar dat weet je dan nog niet, of wil je niet weten.

Hij is nog getrouwd, maar “we hebben een open relatie, altijd gehad, zij heeft ook haar eigen vriendjes en zij zit er niet mee, doet het zelf ook”.

Het begint allemaal redelijk vrijblijvend, maar dan zet zijn vrouw na 23 jaar en twee kinderen verder een punt achter hun relatie. Er is iets voorgevallen, hij brengt het zo dat het natuurlijk allemaal aan haar ligt. Was iets met een van de kinderen, had niets te maken met overspelig gedrag, open huwelijk weet je nog? Kwam met aannemelijk verhaal, en je bent maar al te bereid dat te geloven, al stel je hem kritische vragen en het stemmetje in je zeurt dat er iets niet klopt.

Vreemd is dat hij vanaf de dag van de breuk nooit meer met ex-vrouw wil praten, geen enkel contact, hoeft haar nooit meer te zien, en houdt dat moeiteloos vol. Enorm gekrenkt in zijn trots.

Maar jij bent er, en vanaf dat moment is de situatie anders; wil je van vrijblijvend dan toch geleidelijk naar meer, naar meer commitment, naar iets wat op een relatie lijkt. Je wilt niet de eeuwige vriendin op afroep zijn en blijven. Hij wekt de suggestie dat hij daar een eind in kan meegaan en dat jij echt wel “dé vriendin” bent of wordt.

Een ogenschijnlijk leuke tijd volgt, er worden dingen ondernomen die spannend lijken, je verstaat elkaar aardig en je vind een modus, al heb je wel steeds het gevoel dat alles om hem draait en hij zich weinig echt in jou verdiept. Jouw behoeftes lijken er niet toe te doen, je moet niet moeilijk doen, het moet pretentieloos gezellig zijn. En dat is het vaak ook.

Hij geeft veel signalen over vrijheid, “eigen dingen” blijven doen, geen beperkingen opgelegd willen krijgen, binden is loslaten e.d. Laat je vaak in het onzekere, bepaalt altijd wanneer wel contact en wanneer niet, bepaalt eigenlijk alles. Dat krijg je pas gaandeweg in de gaten.

En je pikt het, want de momenten die fijn, goed en leuk zijn, zijn dan ook heel erg fijn.

Uiteindelijk ontstaat er toch een zeker vast patroon van tijd met elkaar doorbrengen, en dat is voor hem al heel wat, je legt dat uit als vooruitgang. Je weet best dat je aan het inleveren bent want jouw ontwikkelingsniveau is van een heel andere orde dan het zijne. Maar vooruit, je hebt raakvlakken in muziek, handelsgeest, belangstelling voor architectuur en woninginrichting e.d., je zoekt naar de overeenkomsten i.p.v. de verschillen en je past je aan om het kloppend te maken. En de chemie is overduidelijk en overrompelend.

Maar steeds dat stemmetje, er zijn altijd andere vrouwen waar hij over praat, waar hij naar kijkt, kan zijn mond niet houden over met wie hij het allemaal gedaan heeft, had willen doen, etc. en je voelt langzamerhand dat, ook al vindt hij het heerlijk met je en hij laat blijken dat hij je zeer aantrekkelijk en leuk vindt, er zovele opties zijn in die buitenwereld die blijven lokken.

Maar dan is het kwaad al geschied, hij heeft je emotioneel weten te binden en verslaafd gemaakt met al zijn tegenstrijdige signalen, en jij laat het gebeuren. Je hoort hem dingen zeggen die een normaal mens niet zegt, en je wilt opstappen maar accepteert het toch, ook al geef je tegengas. Hij gaat over jouw morele grenzen heen, je voelt het en toch schuif je om wat voor reden dan ook je grenzen op. Hij weet je onzeker te maken en te doen twijfelen aan je eigen beoordelingsvermogen. Praat recht wat krom is, draait altijd alles om, en als er iets mis is ligt het altijd aan jou, nooit aan hem. Jij ziet spoken, jij bent onterecht jaloers, jij bent een lastpak etc.

Na de eerste periode waarin je geloofde dat hij op jou gericht is, beginnen er dingen te gebeuren waarbij je een onderbuikgevoel krijgt, het klopt niet, hij spreekt zichzelf tegen, is niet transparant, er zitten inconsistenties in zijn verhalen.

Opeens duikt er allerlei kritiek op waar hij eerst alles geweldig aan je vond. Je haar moet anders, je bril is niet goed, je bent eigenlijk te mager, je huis is niet groot genoeg, je bent lastig, afstandelijk tegen zijn vriendenkring, je bent een drama-queen, zwartkijker, ziekelijk jaloers etc.

Rustig voel je je nooit meer, je hebt het gevoel dat je op eieren loopt, je begint in de gaten te krijgen dat hij niet echt voor je gaat en je behandelt zoals normale, volwassen, gerijpte mensen nooit zouden doen in een volwassen relatie. Je vertrouwt hem niet meer, je hebt vaak geen zicht op wat hij doet in de tijd die hij niet met je doorbrengt. En dat is het meeste van de tijd. Waar eerst toenadering gezocht werd, voel je nu ook vaak afstand, zijn gedrag is veranderlijk en nooit weet je waar je nu feitelijk staat.

Gaandeweg dringt tot je door dat zijn leven relationeel gesproken er altijd zo heeft uitgezien, dat het hem dient en dat hij het dus ook niet anders wil.

Je moddert door maar krijgt niet wat je normaliter uit een relatie zou willen en moeten halen, er zit geen groei in, echte intimiteit voel je niet, er is geen diepere verbinding, slechts oppervlakte. Wil je eens iets aan de orde stellen, vindt hij dat je moeilijk doet. Geen zin in, laten we het vooral gezellig houden.

Er wordt niets meer ondernomen, initiatieven moeten van jouw kant komen, attenties komen van jou maar er komt niks terug. Alleen maar slapen op zondag, sowieso veel slapen, ook een manier om zich aan je te onttrekken, dan hoeft ie niks met zichzelf laat staan met jou.

Je voelt dat zijn focus zich verplaatst, niet meer zo op jou gericht is, hij is afwezig, ergens anders. Je kunt het niet plaatsen maar je alarmbellen rinkelen als een bezetene.

En dan die bewuste avond, waarop je getriggerd door zijn gedrag, zijn uitlatingen van de laatste tijd en met teveel drank op, je niet meer kunt inhouden; je stelt tegen een andere (door hem ooit ook begeerde) vrouw tijdens een groepsetentje zijn gedrag aan de kaak (zij heeft het uitgelokt), hij zit erbij maar vraagt erom (heeft die vrouw onder jouw neus over haar rug zitten aaien en onder haar lange haren in haar nek zitten kneden). Je kunt het niet meer inhouden, zegt hoe vervelend je het vindt om steeds met je eigen inwisselbaarheid geconfronteerd te worden, je zegt nog een aantal dingen, er is geen houden meer aan, je bent ontremd. Zijn woede is zichtbaar, want ja, imago en ego in het geding.

Aan het eind van de avond, na een ijzige rit, kom je bij zijn huis aan en daar zegt hij, met een gevaarlijke flikkering in zijn ogen en een woede die op ontploffen staat, dat je moet vertrekken, dat hij niet meer met je samen wil zijn en dat het onherroepelijk is. Je voelt dat het menens is en kunt niet anders doen dan opstappen. En je weet: dit was het, hier is geen redden meer aan, er spelen hier dingen waar ik geen invloed op heb, maar ook: mijn grens is nu overschreden. Zo laat ik me niet behandelen, ik ben het zat.

In de dagen daarna herinner je je de uitspraken van diverse mensen om hem heen, mensen die alles met hem hebben meegemaakt, hem van haver tot gort kennen en recht van spreken hebben, die ooit zeiden: deze man heeft écht narcistische trekken. Dat duikt op in je hoofd, gevoegd bij zijn buitensporige reactie op de bewuste avond, die eigenlijk in geen verhouding staat tot het gebeurde. Een conflict, OK, dat kun je later uitpraten, maar meteen einde oefening na ruim 3 jaar?

En dan ga je op zoek, googlen op “narcistische woede”, en wat je dan tegenkomt is met geen pen te beschrijven. Je komt van het een in het ander, leest de 20 kenmerken van een narcistische persoonlijkheid, en je weet: dit is hem, totaal, ten voeten uit, honderd procent. Kan niet missen, het klopt té goed. Het klassieke patroon van de doorgewinterde narcist: je eerst op handen dragen, en later devalueren en manipuleren ten behoeve van macht en controle, om je uiteindelijk – als je verzet gaat plegen – af te serveren. Meestal omdat er al iemand anders in beeld was/is, een nieuwe prooi. En dat was hier gegarandeerd het geval, aanwijzingen genoeg. Dít was het dus waar je in zat, wat je voelde, en je landt keihard in de realiteit: je zat in een kansloze relatie. Gedoemd te mislukken, beroerd te eindigen, hoe dan ook te eindigen want een narcist wil helemaal geen succesvolle één-op-één relatie maar wil blijven spelen, veroveren, nieuwe prikkels, spanning, nieuwe kritiekloze aandacht, nieuw vlees etc. Vooral geen intimiteit, want dat is té bedreigend, je zult maar ontmaskerd worden als persoon zonder kern, lege huls, emotieloze klootzak. Met als hoogste ambitieniveau in dit leven zoveel mogelijk vrouwen versieren, bezitten, gebruiken, overheersen en weer afdanken als je er genoeg van hebt. Wel graag vrouwen die wat voorstellen, die statusverhogend zijn, onafhankelijk, zodat je er vooral ook geen verantwoordelijkheid voor hoeft te dragen.

Alles valt op z’n plek, ontluisterend, verbijsterend, één grote desillusie. Fata morgana, schijnvertoning, toneelstuk. Wolf in schaapskleren, top acteur. Enige overgebleven optie: totale afstand, geen contact. Dat is de status quo nu, na ruim 3 jaar. En ook nu houdt hij dat probleemloos vol, déja vu.

Eén ding is zeker: diep van binnen wist je dit vanaf het begin – natuurlijk niet van het narcisme, maar wel dat je met iemand van doen had met een reputatie en bepaald gedragspatroon – maar je moest het zo nodig proberen van jezelf. Met alle risico’s van dien. Dacht dat je niets te verliezen had, terwijl je ondertussen het allerbelangrijkste verliest dat je hebt: jezelf, met alles wat daarbij hoort.

Slotconclusie: het is het allemaal niet waard, wat je in het begin krijgt staat in geen verhouding tot het verloop daarna, het ellendige einde en de nasleep. De prijs is duizendvoudig te hoog, en jij betaalt die prijs, hij niet. Ergens gelezen: “NPS (narcistische persoonlijkheidsstoornis) is een van de weinige toestanden waarbij de patiënt vrijuit gaat en alle anderen worden behandeld”.

En het aller verraderlijkste aan deze stoornis is de ogenschijnlijke normaliteit, waardoor zovele, juist vaak slimme en sterke maar ook gevoelige persoonlijkheden erin trappen. Wat je ziet is emotioneel gezien een kleuter in het lichaam van een volwassen mens, meester manipulator en Oscar-waardig acteur. Een aantal maanden van grondige bestudering van het fenomeen NPS door het lezen van zeer verhelderende boeken en het bezoeken van goede websites heeft een schat aan kennis en inzichten opgeleverd, en de stellige overtuiging : DIT NOOIT MEER!