Kind van narcistische ouders
Heb jij vroeger het gevoel gehad dat je nooit goed genoeg was voor je ouders? Werd jou verteld dat je ouder(s) altijd gelijk had(den) en duldden deze absoluut geen tegenspraak? Heb jij het gevoel gehad dat je nooit jezelf kon zijn bij je ouders? Dan kan het zijn dat je in je jeugd, of nog steeds als volwassene, te maken hebt met narcistische ouder(s).
Narcisme
Ieder mens heeft wel iets van narcisme in zich. Narcisme is een vorm van eigenliefde, die in gezonde vorm uiterst normaal is. Narcisme kent echter verschillende vormen, ook vormen die storend kunnen zijn voor de narcist zelf of hun omgeving. Narcisme kan zich namelijk uiten in ziekelijke vormen, we spreken dan over een persoon die leidt aan narcistische persoonlijkheidsstoornis.
Mensen die lijden aan ziekelijk narcisme leven eigenlijk alleen voor zichzelf. Hun leven bestaat vaak uit een fantasiewereld waarin aan elke behoefte die de narcist heeft, moet worden voldaan. Ze hebben weinig tot geen inlevingsvermogen voor anderen en zullen vaak manipuleren om te krijgen wat hun hartje begeert. Ze houden ervan om aandacht en liefde te ontvangen, maar kunnen dit zelf nauwelijks weg geven.
Zolang de narcist op een voetstuk wordt geplaatst is er vaak weinig aan de hand. De narcist zal echter elke mogelijkheid benutten om te laten merken dat ze meer en beter zijn dan anderen. Een echte narcist houdt eigenlijk alleen van zichzelf. Voor deze mensen is het enorm moeilijk om relaties te onderhouden. Veel relaties gaan kapot door hun gedrag omdat de omgeving er niet meer tegen kan. Als een narcist zijn eigen gedrag al realiseert, dan is behandeling tegen narcisme vaak geen optie omdat de narcist daartoe niet in staat is of gewoonweg geen hulp wil.
De narcistische ouder
Zag het gezin waarin je bent opgegroeid er richting de buitenwereld altijd normaal uit? Maar kwamen binnen het gezin pathologisch liegen, manipulatie, geestelijk/lichamelijk of emotioneel misbruik voor? Dan is de kans groot dat je te maken hebt gehad met een narcistische ouder of ouders.
Veel kinderen van narcistische ouders zitten met vraagtekens. Ze weten dat er vroeger dingen in hun gezin gebeurden die niet normaal leken. Er gebeurden dingen in het gezin zoals verwaarlozing, gebrek aan structuur, emotionele verstikking of vormen van mishandeling. Vaak komt het realiseren pas op latere leeftijd. De vraag van wat er nu eigenlijk echt aan de hand was.
Een narcistische ouder vindt zichzelf het belangrijkste. Hierdoor kan het minder om het kind geven of de juiste aandacht aan een kind schenken. Veel narcistische ouders hebben in hun jeugd ook te maken gehad met een narcistische ouder. Er moest voldaan worden aan de behoeftes van de narcist. Vaak vragen narcisten hierbij een behoorlijke hoeveelheid aandacht en verzorging van het kind, terwijl de situatie in een gezonde ouder-kind relatie eigenlijk andersom zou moeten zijn.
Narcisten hebben weinig tot geen inlevingsvermogen richting hun kind en verwaarlozing komt vaak voor omdat de ouder meer bezig is met zichzelf. Veel narcisten zijn erg onzeker en hebben weinig zelfvertrouwen. Ze zullen hun kind en anderen in de omgeving vaak gebruiken om de fantasiewereld waarin zij leven in stand te houden. Er worden onrealistische verwachtingen gesteld aan het kind en intimiteit is een eigenschap die veel narcistische ouders niet bezitten. Het kind krijgt niet de liefde en verzorging die het verdient. Er is geen veilige leefomgeving en het kind kan zich niet uiten zoals het graag zou willen.
Kinderen van narcistische ouders moeten veelal voldoen aan de (emotionele) behoeftes van de ouders, terwijl dit uiteraard eigenlijk andersom zou moeten zijn. Een narcistische ouder is niet in staat om van een kind te houden, het houdt alleen van hetgeen wat het kind voor de ouder kan betekenen. We zullen hieronder wat kenmerken van narcisme omschrijven die een indicatie kunnen geven of een kind met narcistische ouders te maken heeft gehad.
Kind van narcistische ouders
Kinderen van narcistische ouders vertellen vaak de volgende ervaringen:
- Er moest altijd aan de emotionele verwachtingen van mijn ouders worden voldaan
- Er werd heel veel negatief commentaar op mij gegeven
- Ik werd veel bekritiseerd en gekleineerd
- Mijn ouders besteedde alleen aandacht aan mij als ze iets van mij nodig hadden
- Ik kon nooit mijn gevoelens uiten bij mijn ouders
- Mijn ouders gaven mij altijd de schuld van verschillende problemen
- Er werd altijd verwacht dat ik voor mijn ouders klaar stond
- Mijn ouders toonde weinig tot geen interesse in mij
- Mijn ouders werden erg boos als ik niet aan hun behoeften voldeed
- Ik deed nooit iets goed in de ogen van mijn ouders
- Mijn ouders konden het altijd beter dan ik
- Mijn ouders duldden absoluut geen kritiek
- Mijn ouders chanteerden mij vaak om iets gedaan te krijgen
- Mijn ouders gaven mij nooit complimentjes
- Ik heb nooit liefde van mijn ouders ontvangen
- Mijn ouders luisterden nooit echt geïnteresseerd naar wat ik te vertellen had
- Mijn ouders stonden nooit open voor andermans mening
- Mijn ouders gingen heel oppervlakkig met mij om
- Ik ben fysiek en/of mentaal mishandeld door mijn ouders
- Ik kon nooit mijn zorgen uiten bij mijn ouders
Schade voor het kind
Een kind dat opgroeit met een narcistische ouder loopt hierdoor vaak schade op. Doordat het nooit zichzelf mocht zijn, altijd moest voldoen aan de behoefte van de ouders, zich niet veilig voelde en emotioneel totaal niet ondersteund werd. Er zijn vele gevoelens waar kinderen mee blijven zitten, vaak ook op latere leeftijd. Het omgaan met narcisme op jonge leeftijd tast de ontwikkeling van het kind aan waardoor kinderen een verdedigingsmechanisme voor zichzelf zullen gaan creëren. We kunnen grofweg twee van die mechanismes onderscheiden.
Zichzelf wegcijferen
Kinderen zullen op een situatie als deze vaak op twee manieren reageren. Eén manier is dat ze alles zullen doen om aan de wensen van de ouder(s) te voldoen. Gevolg hiervan is dat het kind zichzelf volledig wegcijfert en niet de eigen identiteit creëert zoals het eigenlijk zou moeten doen. Vaak worden deze kinderen op latere leeftijd erg onzeker en krijgen ze een fragiele persoonlijkheid. Ze hebben immers altijd de angst gehad niet goed genoeg te zijn voor hun ouders.
Veel van deze kinderen zullen lang afhankelijk blijven van hun ouders en de band met hun ouders nooit kunnen verbreken. Hierdoor blijven ze dus hun leven lang in de situatie zitten waarin narcisme de boventoon voert waardoor het opbouwen en onderhouden van relaties voor deze kinderen erg moeilijk zal worden. Grote kans bestaat dat ze hierdoor zelf een vorm van narcisme ontwikkelen om hun onzekere persoonlijkheid te beschermen. Manipulatie gaat in hun leven een grotere rol spelen om toch een bepaalde vervulling van hun behoeftes te krijgen.
Zichzelf belangrijk maken
De tweede manier is dat een kind zich zal afzetten tegen de ouders. Het gevoel ontstaat bij het kind dat de ouders hem of haar niet belangrijk vinden. De ouders zijn immers alleen maar met zichzelf bezig en geven te weinig liefde of aandacht aan het kind. Doordat deze kinderen zelf vaak het enige zijn wat ze echt hebben, creëren ze voor zichzelf een vorm van eigenliefde die veel lijkt op die van hun ouders. Ze leven zelf in een soort fantasiewereld en maken zichzelf hierin erg belangrijk. Er is immers niemand anders die het doet. Doordat dit gevoel bij een kind vaak op jonge leeftijd al ontstaat, zal het kind alleen van zichzelf gaan houden.
Grote kans bestaat dat een kind hierdoor op latere leeftijd zelf een narcistische persoonlijkheidsstoornis ontwikkelt of extreme narcistische trekjes krijgt. Het zal alleen van zichzelf houden, manipuleren om te krijgen wat hij wil, niet om anderen kunnen geven en hierdoor geen normale relaties op kunnen bouwen. Veel van deze kinderen verbreken uiteindelijk het contact met de ouders en leven een groot deel van hun leven zonder het ouderlijke gezin. Ook zijn zij vaak niet in staat om emotionele relaties met anderen te onderhouden.
Vragen en gevoelens
Kinderen die te maken hebben gehad met narcistische ouders zijn vaak getraumatiseerd voor het leven. Ze zijn beschadigd in hun persoonlijkheid op vroege leeftijd en dit heeft gevolgen (gehad) voor hun ontwikkeling. Vaak realiseren kinderen zich pas op latere leeftijd wat er nu eigenlijk gebeurd is toen ze jong waren, bijvoorbeeld door het lezen van informatie. Niet elk kind zal hierdoor zelf een vorm van narcisme ontwikkelen, maar de kans is wel aanwezig.
Veel kinderen van narcisten zitten met onbeantwoorde vragen en gevoelens en vragen zich af hoe ze nu verder moeten. Het antwoord is moeilijk te geven omdat verschillende mensen verschillende behoeftes met zich meebrengen. Een advies is om hulp te zoeken in het omgaan met narcisme. Misschien bij mensen uit je omgeving, of professionele hulp. Veel mensen die in hun leven te maken hebben gehad met een narcist, helpt het om via professionele hulp antwoorden te krijgen op de vragen die ze hebben. Het doen van je verhaal bij iemand die weet waar je het over hebt en geen oordeel hierover heeft, kan vaak al een enorme opluchting zijn.
Heb jij te maken gehad met narcistische ouders?
Of heb je dat nog steeds? Het is heel goed mogelijk om hiervan te herstellen.
Lindsay Gibson schreef een prachtig boek vol troost, inzichten en tips over het herstellen van een jeugd met narcistische, afwijzende of afstandelijke ouders.
Je leert onder andere:
- hoe het komt dat je je op verschillende momenten eenzaam of in de steek gelaten hebt gevoeld
- waarom pogingen tot een goed gesprek tot niets uitliepen
- tips over het aanleren van een nieuwe houding tegenover je ouders en je (evt) partner
- helpt je om te voorkomen dat de geschiedenis zich herhaalt in je eigen relaties
